W trakcie relacji z wyścigów długodystansowych niejednokrotnie padają określenia kojarzone zwyczajowo z medalami olimpijskimi i metalami szlachetnymi. Niniejszym artykułem mam ambicję naprostować nieco meandry brązowo-srebrno-złoto-platynowego świata kategoryzacji, ukształtowanego przez Międzynarodową Federację Samochodową.
Po co to wszystko?
Powodów jest co najmniej kilka. Choćby umożliwienie młodym kierowcom zyskiwania doświadczenia przez starty koło w koło z rutynowanymi zawodnikami. To także obniżenie kosztów dla zespołów oraz ukłon w stronę gentlemen drivers, którzy stanowią nieodłączny element wyścigów - a zwłaszcza wyścigów długodystansowych - odkąd tylko zaczęły one raczkować na początku XX wieku.
By formalnościom stało się zadość
Za właściwy podział kierowców w ramach czterech kategorii odpowiada Komitet Kategoryzacji Kierowców przy FIA. Tworzą go przedstawiciele największych serii korzystających z kategoryzacji, wspierani przez członków Komisji Kierowców FIA oraz jej administrację.
FIA umożliwia korzystanie ze swego systemu każdej zainteresowanej serii. Wystarczy postarać się o spełnienie kilku prostych warunków. Należy do nich m.in. przesłanie do Komitetu Kategoryzacji Kierowców odpowiedniego oświadczenia o chęci używania systemu z informacjami kontaktowymi, zawarcie w regulaminie odniesienia do przepisów FIA, czy wreszcie zobowiązanie się do przesyłania zestandaryzowanych danych po każdym wyścigu.
Co w przypadku, gdy jesteś kierowcą, który pragnie pojawić się na liście FIA? Przede wszystkim należy mieć ukończone 16 lat i uzupełnić formularz na stronie internetowej FIA. Za jego pośrednictwem przesyła się dane, dokumentację wyścigową oraz informacje na temat korzystającej z systemu kategoryzacji serii, w której planujemy startować. Potem wystarczy już tylko oczekiwać na decyzję Komisji.
Początkowa kategoryzacja zależy od dwóch czynników: wieku kierowcy oraz (udokumentowanego!) przebiegu jego kariery. W następnych sezonach, wraz z uzyskiwaniem przez zawodnika wyników w seriach korzystających z systemu FIA, kierowca może wystąpić o jej aktualizację.
Kategoria brązowa
FIA stworzyła cztery kategorie, z których najniższą jest brązowa. Otrzymać ją mogą:
- kierowcy, którzy pierwszą licencję wyścigową uzyskali po 30. roku życia, ze znikomym lub żadnym doświadczeniem w single-seaterach (bolidach jednomiejscowych)
- kierowcy powyżej 30. roku życia, wcześniej zakwalifikowani do kategorii srebrnej, ale nie mogący pochwalić się znaczącymi sukcesami w monitorowanych seriach, takimi jak tytuły mistrzowskie, pole positions, wygrane wyścigi, których wyniki plasowały się wśród konkurentów z kategorią brązową
- kierowcy poniżej 30. roku życia, których pierwsza licencja wyścigowa została wydana w tym samym roku co pierwsza kategoryzacja, którzy nie dysponują doświadczeniem z międzynarodowych zawodów kartingowych o wysokiej renomie; po roku w serii monitorowanej każdy kierowca z tej grupy zostaje automatycznie przeniesiony do kategorii srebrnej, chyba że brał udział w mniej niż trzech wyścigach, a jego czasy plasują się wśród zawodników kategorii brązowej
Kategoria srebrna
Aby kierowca mógł zostać przydzielony do tej grupy, musi spełniać przynajmniej jedno z poniższych kryteriów:
- wiek poniżej 30. roku życia, niespełniający kryteriów dla kategorii złotej i platynowej
- 1. miejsce w klasyfikacji generalnej mistrzostw regionalnych, krajowych lub serii międzynarodowej, zwycięstwo w wyścigu długodystansowym odpowiednio wysokiej rangi
- zwycięstwo w serii dla kierowców – amatorów np. Ferrari Challenge, Maserati Trophy, Lamborghini Super Trofeo, Porsche GT Cup Challenge albo triumf w regionalnej, krajowej lub międzynarodowej serii jednej marki pojazdów, organizowanej przez producenta, z wyłączeniem serii, które są zastrzeżone tylko dla kierowców kategorii brązowej
- efektywne rywalizowanie w zawodach kartingowych wysokiego szczebla
- notowanie średnich czasy okrążeń przez większość sezonu równie szybkich lub szybszych niż średnie czasy okrążeń kierowców kategorii srebrnej rywalizujących w tych samych wyścigach
- bycie aktywnie zaangażowanym w trening i instruktaż wyścigowy
- osiągnięcia, pomimo braku uwzględnienia ich wyżej, mogą być uznane przez FIA za wystarczające do przyznania kategorii srebrnej
Kategoria złota
Kierowca przydzielony do tej grupy musi "odhaczyć" jedno z poniższych wymagań:
- spełniać jedno z kryteriów kategorii platynowej
- ukończyć serię międzynarodową single-seaterów niższego szczebla (taką jak A1 GP, GP3, Renault V6, Superleague, Eurocup FR2.0, Firestone Indy Lights) na co najmniej trzecim miejscu
- być zwycięzcą klasyfikacji generalnej regionalnej bądź krajowej serii single-seaterów, np. F3, FR2.0, Euro V8 Series
- rywalizować w FIA F2, GP2, GP3, FIA F3 lub Super Formula i ukończyć wyścig na podium przynajmniej trzy razy w jednym sezonie
- ukończyć sezon Porsche Supercup, DTM, Super GT (GT500 lub GT3000), Stock Car Brasil (od 2016 roku) na co najmniej trzecim miejscu
- zwyciężyć krajowe Porsche Carrera Cup, TC Europe, TC2000 lub BTCC
- ukończyć sezon International V8 Supercars Championship na co najmniej trzecim miejscu
- zwyciężyć w sezonie jednej z serii GT (FIA GT, GT World Challenge, Blancpain GT Series (Pro), FIA GT1 World Championship, FIA GT3 European Championship, ADAC GT Masters, British GT Championship, Blancpain GT Series Asia, GT Asia)
- być zwycięzcą kategorii w sezonie serii aut sportowych, tj. ILMC, ELMS, ALMS, Asian Le Mans Series, WEC, IMSA Sportscar Chamionship z kierowcą lub kierowcami tej samej lub niższej kategorii – z wyjątkiem klas GT4 i LMP3
- posiadać średni czas jego okrążenia co najmniej równie szybki co średni czas okrążenia kierowców kategorii złotej przez większą część sezonu, który na podstawie pozostałych czynników zostałby zaliczony do kategorii srebrnej
- posiadać tytuł „junior driver” lub podobny w zespole fabrycznym, a osiąganymi czasami nie odbiegać od kierowców kategorii złotej
- być kierowcą, którego główna działalność zawodowa opiera się na sportach motorowych i którego osiągnięcia mogą zostać uznane przez FIA za wystarczające do przyznania kategorii złotej pomimo braku objęcia ich przez poprzednie punkty
Kategoria platynowa
Kierowca winien spełniać co najmniej dwa z poniższych kryteriów:
- posiadać Superlicencję (F1)
- zwyciężyć 24h Le Mans w klasie profesjonalnej, LMP1 lub LMGTE Pro
- zwyciężyć WEC w klasie profesjonalnej, LMP1 lub LMGTE Pro
- zdobyć co najmniej piąte miejsce w klasyfikacji generalnej FIA International F3000, CART/Champcar, IRL, IndyCar lub GP2, w którychkolwiek z Mistrzostw Świata i Pucharów Świata organizowanych przez FIA (z wyjątkiem FIA Nations Cup i FIA Motorsport Games), IMSA P lub Formule E
- zdobyć co najmniej trzecie miejsce w klasyfikacji generalnej w F3 (FIA F3, British/Euro F3 do 2011) lub w jednej z wiodących serii single seaterów, np. F2, Nissan World Series, Formula Renault 3.5, Super Formula.
- zwyciężyć International V8 Supercars Championship
- zwyciężyć Porsche Supercup
- zwyciężyć American Le Mans Series w klasie profesjonalnej
- zwyciężyć IMSA Sportscar Championship w klasie profesjonalnej
- spełniać trzy lub więcej kryteriów kategorii złotej (licząc także podwójne spełnienie jednego z nich)
- być kierowcą, którego wyniki i osiągnięcia nie zostały objęte powyższymi kryteriami, ale które mogą zostać uznane przez FIA za wystarczające do przyznania kategorii złotej
Wiek kierowcy a kategoria
Jak zostało wspomniane wyżej, wiek kierowcy jest drugim z najważniejszych czynników uwzględnianych przez reguły kategoryzacji. Na przykład kierowca, który został zaklasyfikowany do kategorii srebrnej nawet mimo odbiegających od rywali wyników, nie zostanie automatycznie zdegradowany do kategorii brązowej wcześniej niż po osiągnięciu wieku 30 lat.
Z kolei w sezonie następującym po 50. urodzinach kierowcy jego kategoria z automatu ulega obniżeniu o jeden stopień, a pięć lat później o następny. Wyjątkiem są tu sytuacje, w których został on przeniesiony do niższej kategorii z innych powodów na krócej niż trzy lata przed osiągnięciem kwalifikującego go do tego wieku.
Wyścigowi seniorzy, liczący sobie 60 lub więcej wiosen, mogą być posiadaczami jedynie kategorii brązowej. Co ciekawe, regulamin „chroni” przed wszelkimi automatycznymi degradacjami aktualnych zwycięzców serii wymienionych w kryteriach dla poszczególnych kategorii. Immunitetem mogą się cieszyć także kierowcy fabryczni, których kategoria nie może zostać obniżona poniżej złotej.
Podobny zapis dotyczy zawodników, którzy profesjonalnie zajmują się przekazywaniem swych umiejętności innym kierowcom. Instruktorom i trenerom regulamin gwarantuje co najmniej srebro.
FIA wypracowała także procedury dla kierowców, którzy z różnych powodów rozstali się na dłuższy czas ze ściganiem. Tutaj również nie bez znaczenia pozostaje wiek wznawiającego karierę.
Kierowcy między 30. a 40. rokiem życia mogą ubiegać się przed Komisją o przywrócenie do startów z kategorią o stopień niższą od tej wynikającej z przebiegu swojej dotychczasowej kariery. Spełniony musi być warunek wystąpienia przynajmniej dziesięcioletniej absencji, rozumianej jako udział w nie więcej niż jednym wyścigu rocznie.
W przypadku kierowców powyżej czterdziestki do możliwości zastosowania tej procedury wystarczy pięć lat „poza branżą”. Niedopuszczalne są kumulacje degradowań ze względu na wiek i absencję.
O starty z niższą kategorią ubiegać się mogą również kierowcy, którzy doznali wypadku lub choroby i udowodnią ów fakt przed Komisją.
Do jakich kategorii przypisani zostali polscy kierowcy?
Platynową kategorią poszczycić może się tylko jeden z naszych rodaków. Memów ze zdziwionym Pikachu nie będzie - jest nim Robert Kubica.
Monopol na złoto posiada na chwilę obecną ubóstwiany przeze mnie Kuba Giermaziak.
Kierowców srebrnych mamy już za to wielu. Z najbardziej znanych nazwisk warto wymienić Gosię Rdest, Kubę Śmiechowskiego czy rewelacyjnie debiutującego w ELMS Mateusza Kaprzyka.
Brązowy kolor przyozdabia zaś wers listy przy nazwisku Maurycego Kochańskiego.
A jak wyglądają pod tym względem obcokrajowcy jeżdżący z Polakami? Zacznijmy od WRT i kolegów Roberta - Louis Delétraz to kategoria złota, Yifei Ye posiada natomiast kategorię srebrną.
W Orece 07 nr 34, oprócz wspomnianego wyżej Kuby, zasiadają złoci Alex Brundle i Renger Van der Zande. Barwy Inter Europol Competition w LMP3 oprócz Mateusza Kaprzyka reprezentowali w tym sezonie m.in. srebrny Julius Adomavičius, brązowy Mattia Pasini i srebrny Marius Zug.
Czym skutkuje przypisanie kierowcy do danej kategorii?
wymieniałem restrykcje, dotyczące poszczególnych klas wyścigowych w najważniejszych seriach długodystansowych, odnoszące się do kategoryzacji członków załóg. Przykładowo, w klasie Hypercar do rywalizacji nie są dopuszczeni kierowcy z kategorią niższą niż srebrna, a w typowo amatorskiej LMGTE Am o laury zwycięstwa walczą załogi z odpowiednio nisko sklasyfikowanymi zawodnikami.
Kategoryzacja wpływa jednak na jeszcze jeden ważny aspekt. Jest nim minimalny i maksymalny czas, jaki członek załogi może spędzić za kierownicą. Regulacje te różnią się ze względu na „kolor” zawodnika i długość wyścigu. Przepisy normujące tę kwestię znaleźć możemy w regulaminach sportowych serii.
Tabela dla serii WEC
Tabela dla serii ELMS
